Bir neçə gün öncə ABŞ-ın ən böyük banklarından biri olan “Silicon Valley Bank” müflis olduğunu elan etdi və bu, 2008-ci ilin maliyyə böhranından sonra ilk belə hal idi. Çox keçmədi ki, daha bir ABŞ bankı “Signature Bank” müflis olduğunu açıqladı.
Ard-arda bankların iflas açıqlamaları qlobal maliyyə böhranının yaxınlaşması ilə bağlı narahatlıqları özü ilə gətirdi.
İqtisadçı ekspert Elman Sadıqov açıqlamasında sözügedən bankların bağlanma səbəblərindən danışıb. O bildirib ki, ABŞ-ın 16-cı böyük bankı “Silicon Valley Bank”ın ötən ilin yekununda qiymətli kağızlar üzrə əməliyyatlarda 15 milyard dollarlıq reallaşdırılmamış zərəri var idi: “İflasın əsas səbəbi depozitarların öz vəsaitlərini bankdan çıxarmaları idi ki, nəticədə bank depozitlərin hamısını ödəyə bilmədiyi üçün özünü müflis elan etdi. Bankın zərərlərinin formalaşmasında əsas amillərdən biri Federal Ehtiyatlar Sistemi (FED) tərəfindən kəskin faiz artımları oldu. Bu faiz artımları nəticəsində xüsusilə texnoloji şirkətlərdə səhmərin qiymətlərinin aşağı enməsi bankda böyük zərərlərin formalaşmasına gətirib çıxarmışdı. Bank faktiki olaraq xilas planını hazırlamış, lakin son anda həmin planın həyata keçirilməsindən imtina etmişdi. Bankın ümumilikdə 211,8 milyard dollarlıq aktivləri, 175,4 mlrd dollarlıq depozit portfeli var.
Daha çox iri depozit müştəriləri ilə çalışan bankın depozit portfelinin 90%-ə qədəri sığortalanmayandır. Belə ki, ABŞ-da 250 min dollara qədər olan depozitlər sığortalanır.
İflas olan “Signature Bank”ın aktivləri i110,4 mlrd dollar, depozit portfeli 82,6 mlrd dollar, kredit portfeli 62,25 mlrd dollardır. Hər iki bankın qiymətli kağızlar bazarında ciddi payı var idi. Qiymətli kağızların dəyərlərini itirməsi həmin banklara ciddi zərbə vurdu və depozit qaçışı bankların öhdəliklərini həyata keçirmələrinə əngəl törətdi”.
Ekspertin sözlərinə görə, ortaya çıxan suallardan biri ABŞ requlyatorlarının bu halı gözdən qaçırmalarıdır. “Adətən daha öncədən məsələlər mətbuata çıxır və müzakirə olunur. Həmçinin ABŞ hökuməti bu bankı xilas edə bilməzdimi? Likvidlik dəstəyinin göstərilməsi ən azından psixoloji olaraq depozitarların bankdan qaçışının qarşısını alardı. Digər tərəfdən, uçot faizlərinin sürətlə artırılmasının sektordakı digər banklara necə təsir göstərəcəyi də ciddi sual doğurur”.
E. Sadıqovun fikrincə, digər banklara yoluxma riski narahatlıq yaratsa da, bu risk yüksək qiymətləndirilmir: “Son məlumatlara görə, Böyük Britaniyanın “HSBC” bankı “Silicon Valley Bankın İngiltərə qolunu aldı və depozitlərə qarantiya verdi. Bu da bir tərəfdən riski azaltdı. Həmçinin bu bankların dünya maliyyə bazarlarına təsir imkanları da çox deyil. Bankın aktivlərinin dəyəri maliyyə bazarlarına böyük zərbə vura bilməyəcəyini göstərir. Lakin digər böyük banklara zərər vuraraq domino effekti yaradarsa, ciddi böhranlar baş verə bilər. Hazırda ABŞ-da trilyon dollarlarla aktivləri olan banklar var ki, onların vəziyyəti qənaətbəxşdir. İstənilən halda 2 bankın iflası requlyatorlara qarşı inzamsızlıq yaratdı”.
Dünya maliyyə sisteminə güclü təsirin gözlənilmədiyini deyən ekspert qiymətli kağızlar bazarında enişləri iflas edən 2 bankın qiymətli kağızlarının bazara çıxarılaraq təklifi artırması ilə əlaqələndirir: “Ümumilıikdə sözügedən bankların ciddi maliyyə böhranları yaratma imkanları zəifdir. Lakin hər bir halda FED-in faiz artımının banklara mənfi təsiri, artırmamasının isə inflyasiyanı tətikləməsi kontrollu resessiyanı istisna etmir”.
.jpeg)
