Türkiyədəki seçkilərin nəticələri ABŞ və Qərbdə sarsıntı və məyusluq doğurub, çünki bu, rəsmi Ankaranın beynəlxalq məkanda oyundankənar vəziyyətə salınması üçün önəmli fürsət hesab edilirdi... Ancaq Qərb siyasi dairələrinin CHP lideri Kamal Kılıçdaroğlunun timsalında Türkiyəni "oyuncaq prezident" modelinə keçirtmək cəhdləri boşa çıxdı...
Türkiyədə hakimiyyət uğrunda mübarizənin taleyi böyük ölçüdə həll olunmuş kimi görünür. Düzdür, prezident seçkilərində hələlik mütləq qalib yoxdur. Prezidentin kimliyini məhz seçkilərin ikinci turu müəyyən edəcək.
Ancaq birinci turun mövcud nəticələri Türkiyədə prezidentin kim olacağını təxmin etməyə imkan verir. Çünki Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın seçkilərdə 49,5 faiz, müxalifətin vahid namizədi Kamal Kılıçdaroğlunun isə 45 faiz səs toplaması ikinci turda səslərin kimi qalıb edəcəyini göstərir. Və indi müxalifət düşərgəsində açıq-aşkar məyusluq hökm sürür.
Məsələ ondadır ki, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın topladığı 49,5 faizin ikinci turda azalma ehtimalı real deyil. Əksinə, onun səs faizinin daha da artacağı artıq indidən qətiyyən şübhə doğurmur. Və bu, Türkiyədə hakimiyyət dəyişikliyinin baş verməyəcəyi anlamına gəlir.
Müxalifət düşərgəsində isə siyasi hesablar artıq qarışmağa başlayıb. Belə ki, müxalif koordinasiya artıq əvvəlki kimi ümidli deyil. Bu düşərgədə prezident seçkilərinin ilk turunda vahid namizəd Kamal Kılıçdaroğlunun 60 faizin üzərində səs toplayaraq, inamlı qələbə qazanacağına əmin idi. Sorğu şirkətlərinin sosial araşdırmaları müxalifət təmsilçisinə belə qətiyyətli qələbə vəd edirdi. Və belə anlaşılır ki, para qazanmaq üçün müxalifəti şirnikləndirən sorğu şirkətləri bu düşərgəni əməlli-başlı aldadıb.
İkinci turda kimin qalib gələcəyini isə böyük ölçüdə parlament seçkilərinin nəticələri müəyyən edəcək. Çünki "altılı masa"da və Kamal Kılıcdaroğlunun gizli anlaşdığı PKK-nın siyasi qanadı HDP-də əsas gözləntilər parlament çoxluğunun qazanılmasına bağlıydı. Belə ki, parlamentdə ümumi 400 deputat yeri qazanılacağı təqdirdə, CHP lideri Türkiyə Konstitusiyasını dəyişəcəyini vəd etmişdi. Prezident üsul idarəsindən parlamentar sistemə qayıdış təmin edildikdən sonra İYİ Partiyanın lideri Meral Akşenerin də baş nazir olması nəzərdə tutulurdu.
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın liderlik etdiyi Cümhur İttifaqı parlament seçkilərində qalib gələrək, deputat yerlərinin mütləq hissəsinə sahiblənə bildi. Yəni, ikinci turda kimin qalib gəlməsindən asılı olmayaraq, Türkiyə Konstitusiyasının bundan sonra dəyişdirilməsi mümkün deyil. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan qalib gələcəyi təqdirdə isə parlamentə nəzarəti əlində saxladığından qanunvericilik manevrlərində hər hansı problemlə üzləşməyəcək.
Belə vəziyyətdə K.Kılıcdariğlunun ikinci turda qələbəsi "altılı masa" və HDP üçün siyasi əhəmiyyətini itirmiş olur. Bu baxımdan, ikinci turda CHP istisna olmaqla, digər siyasi müttəfiqlərin K.Kılıcdaroğlunun prezident seçilməsi üçün xüsusi canfəşanlıq göstərəcəyi o qədər də inandırıcı görünmür. Üstəlik, prezidentliyə namizəd Sinan Oğanın topladığı 5,3 faiz səsin əhəmiyyətli bir hissəsinin də Rəcəb Tayyib Ərdoğanın aktivinə yazılacağı qətiyyən şübhə doğurmur. Yəni, K.Kıllcdaroğlunun ikinci turda qələbəsi sadəcə, möcüzəyə bağlıdır. Siyasət meydanında isə möcüzələr baş vermir.
Maraqlıdır ki, Türkiyədə keçirilmiş seçkilərin nəticələri ABŞ və Avropa siyasi dairələrini də ciddi şəkildə məyus edib. Belə ki, Qərb mətbuatı Türkiyədə demokratik, şəffaf və ədalətli seçkilərin keçirildiyini etiraf etmək məcburiyyətində qalıb. Ən əsası isə Qərb siyasi dairələri Türkiyədə hakimiyyətin dəyişmədiyinu qəbul etmək məcburiyyəti ilə barışıblar. Və artıq prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın liderliyi altında Türkiyə ilə əməkdaşlığa hazırlaşdıqlarını qətiyyən gizlətmirlər.
Hər halda, Qərb siyasi dairələri idealist deyil, praqmatik hesablamalara üstünlük verirlər. İndi Qərbdə NATO-nun genişlənməsi prosesinin gələcək taleyinin məhz prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi iradəsindən asılı olduğuna əmindirlər. İsveçin hələ uzun müddət NATO-nun qapıları ağzında gözləyəcəyini təxmin etmək o qədər də çətin deyil. Və prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bundan sonra dünya siyasət məkanında əvvəlkindən daha təsirli geopolitik iradə faktoruna çevriləcək.
Digər tərəfdən, Qara dəniz hövzəsində "taxıl dəhlizi" də Türkiyənin geopolitik iradəsinə bağlıdır. Rusiya prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana olan sayğısını ifadə etmək üçün seçki ərəfəsində "taxıl dəhlizi" ilə bağlı anlaşmanı iki ay müddətində uzatdığını bəyan etmişdi. Belə ehtimal etmək olar ki, Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış vəziyyətin nizamlanmasında da Türkiyə baş rolda çıxış edəcək. ABŞ və Qərbi ən çox qıcıqlandıran önəmli məqamlardan biri də məhz budur.
Əlbəttə, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın öz hakimiyyətini qorumağı bacarmasının nəticələrindən danışarkən, Afrika qitəsində cərəyan edən proseslərdə, Suriyada baş verənlərdə, Avropanın enerji resursları ilə təmin edilməsində və s. Türkiyənin həlledici rolunu da qeyd etmək lazımdır. Belə anlaşılır ki, yaxın gələcəkdə ABŞ və Qərb dünyanın taleyini həll edə biləcək bütün proseslərdə Türkiyəni öz qarşısında görməli olacaq. Türkiyənin maraqlarına qarşı atılan istənilən addıma rəsmi Ankara qətiyyətlə müqavimət göstərəcək. Türkiyənin hərbi-sənaye kompleksinin son uğurlarından sonra rəsmi Ankara beynəlxalq məkanda özünü daha da inamlı hiss etməsi ABŞ və Qərbi çıxılmaz vəziyyətə salmaqdadır.
Təbii ki, bütün bunları nəzərə aldıqda, Türkiyədə keçirilən seçkilərin ABŞ və Qərbdə niyə bu qədər sarsıntı və məyusluq doğurduğunu anlamaq çətin deyil. Türkiyənin beynəlxalq məkanda oyundankənar vəziyyətə salınması üçün bu seçkilər önəmli fürsət hesab edilirdi. ABŞ və Qərb CHP lideri Kamal Kılıçdaroğlunun timsalında Türkiyədə "oyuncaq prezident" modelini reallaşdırmağa cəhd göstərirdi. Və bu cəhdlərin artıq iflasa uğradığını anlamaq qətiyyən çətin deyil.
Türk Dünyası da Türkiyədə keçirilən seçkilərin nəticələrindən maksimum səviyyədə məmnundur. Çünki, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın hakimiyyətini qoruması Türk Dövlətləri Təşkilatının dünyada yeni siyasi-iqtisadi güc mərkəzinə çevrilmə prosesi davam etdiriləcəyi deməkdir. Nəhayət, "Türk yolu" layihəsinin də məhz Azərbaycandan keçəcəyinə indi heç bir şübhə yeri qalmadı.(Yeni Müsavat)
.jpeg)
