Əksər Qərb ekspertləri ABŞ-da keçiriləcək növbəti prezident seçkilərindən sonra Ağ Evi çox ağır dövrün gözlədiyini düşünürlər... Onların fikrincə, Ağ Evdə hakimiyyətin kimin əlinə keçməsindən asılı olmayaraq, ABŞ-da ölkədaxili xaos qaçılmaz prosesə çevriləcək...
Dünyada qarışıqlıq hökm sürür, hərbi-siyasi cəhətdən olduqca gərgin bir dövr yaşanmaqdadır. Müasir dünya regional müharibələrin, kəskin qarşıdurmaların girovuna çevrilib. Üstəlik, bu durumun yaxın vaxtlarda normal məcraya qaytarılma ehtimalı da qətiyyən inandırıcı görünmür. Və bu baxımdan, yaxın gələcəkdə müasir dünyada daha qorxunc situasiyanın yaranma ehtimalı da istisna deyil.
Təbii ki, bütün bu baş verənlərin kifayət qədər ciddi səbəbləri də olmamış deyil. Belə ki, müasir dünya birmənalı şəkildə ədalətsiz olaraq, idarə edilir. Xüsusilə də, dünya nəhəngləri bəşəriyyəti öz geopolitik maraqlarının əsarətinə almağa cəhd göstərirlər. Müasir dünyanın daha zəif dövlətləri isə birmənalı şəkildə bundan ziyan çəkirlər. Və mövcud situasiyanın nə vaxtsa, nəzarətdən çıxaraq, qlobal xaosa "pəncərə" aça biləcəyi artıq qətiyyən gözlənilməz ehtimal hesab olunmur.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda beynəlxalq hüquq normaları öz təsirini sürətlə itirməyə başlayıb. BMT Təhlükəsizlik Şurası dünyanın idarə olunması prosesindən yayındırılıb və indi demək olar ki, formal qurum kimi mövcuddur. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın "Dünya beşdən böyükdür" tezisi indi müasir beynəlxalq proseslərin ən dəqiq ifadəsi olaraq, diqqəti çəkir. Və bu səbəbdən də, son vaxtlar BMT Təhlükəsizlik Şurasının tərkibində düzəlişlər edilməsi, veto hüquqlu beş daimi üzv formatının dəyişdirilməsi beynəlxalq gündəmin əsas müzakirə mövzusudur.
Ancaq BMT Təhlükəsizlik Şurasına nəzarət edən veto hüquqlu beş daimi üzv dövlətin - ABŞ, Böyük Britaniya, Çin, Rusiya və Fransanın yeni dünya düzəni ilə bağlı çağırışlara müqavimət göstərməyə çalışması da qətiyyən gözlənilməz deyil. Çünki bu beş dövlətə ədalətli deyil, məhz öz maraqları çərçivəsində idarə edə biləcəkləri bir dünya sistemi lazımdır. Ona görə də, bu beş dövlət öz aralarında da kəskin rəqabət aparmaqla, məhz özlərini sərfəli bir yeni dünya düzəni qurmağa can atırlar. Və digər dünya dövlətlərinin bu yeni düzəndə iştirakına, siyasi iradə sahibi olmaq cəhdinə israrla müqavimət göstərirlər.
Xüsusilə də, Ağ Ev ABŞ-ın beynəlxalq jandarm roluna zidd şərtləri ön plana çıxaracaq yeni dünya düzəninin yaradılma ehtimalına kəskin reaksiya verir. ABŞ belə cəhdlərin beynəlxalq hüquq normalarında ifadə olunma təhlükəsi ilə barışmaq niyyətindən çox-çox uzaqdır. Hər halda, belə dəyişikliklərin ABŞ-ın gələcək taleyində hansı kataklizmlərə yol aça biləcəyini hamıdan yaxşı bilir. Və bu baxımdan, ABŞ-da mövcud olan maliyyə-iqtisadi durumun indiki keyfiyyəti əslində, əsas səbəbləri təxmin etməyə tamamilə imkan verir.
Məsələ ondadır ki, ABŞ-ın büdcə kəsiri hazırda tarixi rekorda yüksəlib. Belə ki, ABŞ Maliyyə Nazirliyinin açıqlamasına görə, bu göstərici 7 trilyon dollara yaxınlaşır. Düzdür, ABŞ-ın dollar istehsal edən müəssisələri olsa da, indiki situasiyada bu, qətiyyən çıxış yolu deyil. Ağ Ev ABŞ kimi nəhəng dövlətin maliyyə defisitini əlavə dollar çap etməklə, qapada bilməz. Çünki bu problemin həlli yalnız maliyyə-iqtisadi proqramların düzgün hədəflərə yönəldilməsindən keçir. Əlavə dollar istehsalı isə yaxın perspektivdə bu valyuta vahidinin informasiyaya uğramasına yol aça bilər. Və bu haldasa, Ağ Ev ABŞ-ın ən güclü beynəlxalq təsir mexanizmini - dolların dünya hegemonluğunu itirə bilər.
Üstəlik, onu da nəzərə almaq lazımdır ki, dünya dövlətləri artıq dollar üzərindən ticarət dövrünə son qoyulması variantını indi daha tez-tez gündəmə gətirirlər. Hətta öz iqtisadi-ticari münasibətlərini ABŞ valyutasından yan keçməklə, qurmağa çalışan dövlətlər də mövcuddur. Yəni, dünyada dollar hegemoniyasına, dolayısı ilə də ABŞ-ın şəriksiz jandarm rolunu oynamasına müqavimət məqsədilə atılan addımlar intensivləşməyə başlayıb. Və bu, yaxın gələcəkdə ABŞ-a qarşı sərt maliyyə-iqtisadi zərbələr kimi prioritet qazana da bilər.
Ümumiyyətlə, amerikalı mütəxəssislər hesab edirlər ki, ABŞ-ı yaxın gələcəkdə dərin sosial-iqtisadi böhran gözləyir. Ona görə də, Ağ Ev dünyada hərbi-siyasi gərginliyin səviyyəsini maksimum həddə çatdırmaq yolu ilə ABŞ-ın çöküş prosesini önləməyə, yaxud da heç olmasa, ləngitməyə çalışır. İndiki situasiya Ağ Evə dünyanın resurslarını başqa ölkələrin əlindən zorla alaraq, ABŞ-ın dövlət ehtiyaclarına yönəltmək imkanı verir. Əgər, Ağ Ev beynəlxalq səviyyədə imperialist mövqeyindən məhrum qalarsa, bu, ABŞ-ın keçmiş SSRI-nin taleyini yaşaması ilə də nəticələnə bilər. Və indi Ağ Evdə əsasən məhz bu təhlükədən yayınmaq üçün dünyada hərbi-siyasi qarşıdurmaları daha da alovlandırmağa yönəlik planlar qurulur.
Ancaq bütün bunların ABŞ üçün real xilas resepti olacağına tam əminlik də qətiyyən mövcud deyil. Belə ki, əksər Qərb ekspertləri ABŞ-da keçiriləcək növbəti prezident seçkilərindən sonra Ağ Evi çox ağır dövrün gözlədiyini düşünürlər. Onların fikrincə, bu, Ağ Evdə hakimiyyətin dəyişib-dəyişməyəcəyindən asılı olmayaraq, qaçılmaz prosesə çevriləcək. Yəni, hətta Bayden administrasiyasının təmsilçisi Kamala Harris də prezident seçilsə, nəticə eyni məzmunlu olacaq. Və ABŞ dərin sosial-iqtisadi böhran mərhələsinə keçid edəcək.
Maraqlıdır ki, Ağ Evin keçmiş sahibi Donald Trampın seçkilərdə qalib gələcəyi təqdirdə, ABŞ rəsmi dairələrinin ölkədaxili böhranın doğuracağı sosial-ictimai situasiyaya verəcəyi reaksiyanın daha sərt olacağı ehtimal edilir. Yəni, Donald Trampın prezident seçiləcəyi təqdirdə, ABŞ-da baş qaldıra biləcək kütləvi etiraz dalğasına, iğtişaşlara və hətta qiyam cəhdlərinə maksimum zorakılıq metodları ilə cavab verəcəyi gözlənilir. Və respublikaçıların elə indidən gələcək ölkədaxili kataklizmlərə yönəlik planlar qurtaraq, hazırlaşmağa çalışdığı barədə də məlumatlar mövcuddur.
Əsas iddialar ondan ibarətdir ki, Donald Tramp ABŞ ordusundan ölkədaxili iğtişaşların yatırılmasında istifadə edəcəyi bildirilir. Ağ Evin ölkədaxili siyasətinə etiraz edən kütlələr dərhal ABŞ ordusunun hərbi gücü ilə qarşılaşacaq. Etiraz elektoratında xüsusi təbəqə rolunu oynayacağı ehtimal olunan miqrantlara qarşı isə ABŞ ordusunun iştirakı ilə əsl savaş açılacaq. Hadisələrin belə inkişafı isə ABŞ-ın yaxın gələcəkdə daxili böhran üzərindən xaosa sürüklənərək, çöküş mərhələsinə keçid etməsinə yol aça bilər.(Yeni Müsavat)
.jpeg)
